Geldstromen in het zorgstelsel #1

Introductie

Ik speel al een tijdje met de gedachte om kleine onderzoekjes te doen op onderwerpen waar ik toevallig eens in geïnteresseerd ben geraakt. Ik vraag me bijvoorbeeld af hoe het zorgstelsel financieel in elkaar steekt (ik heb hier ooit een informatief plaatje gezien). Soortgelijke vragen spelen o.a. op het gebied van de energiesector, het waterbeheer, en privacy enhancing technology.

In mijn werk kan ik dit soort nieuwsgierigheden nauwelijks kwijt, en tegelijkertijd merk ik dat ik mijn vrije tijd het liefst aan handwerk-hobby’s besteed. En dus blijven de vragen gemakkelijk liggen, om vervolgens tijdenlang door mijn hoofd te spoken. Gelukkig werkt het leven af en toe mee, en heb ik tijdelijk wat meer tijd (lees: geen werk ;-)) om zelf in te vullen. Kortom, tijd voor een experiment.

Ik noem het expres een ‘experiment’, omdat het vooral niet de bedoeling is dat dit een tijdrovende obsessie wordt. Het is mijn intentie om het onderzoek en onderwerp zo te kaderen dat het binnen een uur of 10-15 uit te werken is. Verder noem ik het ook ‘experiment’ omdat ik uit wil vinden hoe Obsidian bijdraagt aan het doen van een onderzoek. Volgens mij is het namelijk een superhandige tool, en ik wil het graag eens proberen.

In deze reeks blogposts doe ik verslag van het onderzoek. Het gaat bestaan uit vier delen:

1. Deze introductie, plus een overzicht van de betrokken organisaties
2. De financiële stromen binnen het zorgstelsel
3. Enkele kleine interessante details die ik tegenkwam
4. Een reflectie op het doen van het onderzoek, en het gebruik van Obsidian.

Vraagstelling

Oké, genoeg gezwetst, aan de slag. Dit is dus mijn hoofdvraag:

Hoe steekt het zorgstelsel financieel in elkaar?

De volgende vragen zie ik daar concreet onder vallen (in willekeurige volgorde):

• Zijn ziekenhuizen commerciële instellingen? Zo ja, hoe maken ze dan winst?
• Wat wordt er van mijn loon ingehouden m.b.t. zorg?
• Wordt er geld uit inkomstenbelasting o.i.d. gebruikt voor zorg?
• Welke organisatie heeft een controlerende rol in het stelsel?
• Welke andere organisaties hebben een rol binnen het stelsel?

Kaders

Zoals gezegd wil ik het onderzoek beperken tot een tijdsbesteding van 10 a 15 uur. Tijdens het doen van het onderzoek (dat al af is ten tijde van dit schrijven) heb ik verdere beperkingen opgelegd om binnen deze tijdsbesteding te blijven. Ik heb me alleen gericht op de Zorgverzekeringswet, en dus niet op (1) de Wet langdurige zorg (Wlz) (2) de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en (3) de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg).

(Photo by Marek Studzinski on Unsplash)

Organisaties in het zorgstelsel

Voordat ik de financiën van het stelsel induik lijkt het me nuttig om een overzichtje te maken van de verschillende organisaties die actief zijn in het stelsel, en wat hun rol is. Ik probeer hierbij om niet voor iedere organisatie volledig te zijn in het benoemen van hun taakstelling, maar me te beperken tot de kern.

• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Dit ministerie draagt de zorg voor de volksgezondheid. Dit betreft onder andere het beleid met betrekking tot ziekenhuizen, geneesmiddelen, ziektekosten en huisartsen. (bron)
• Zorginstituut Nederland. Dit instituut beheert het Zorgverzekeringsfonds, van waaruit een flink deel van de zorgkosten uiteindelijk worden betaald. Overigens beheert het instituut ook het Fonds langdurige zorg – diens evenknie voor de Wlz.
• Zorgverzekeraar. Hier kan iedere Nederlander een zorgverzekering afsluiten. De zorgverzekeraar int een premie, en betaalt hiermee de verschillende zorgaanbieders. Er zijn meerdere zorgverzekeraars, zoals Menzis, CZ, en Zilveren Kruis.
• Zorgaanbieder. Dit zijn bijvoorbeeld ziekenhuizen, apotheken, huisartsen, psychologen, etc.
• De Nederlandsche Bank. De DNB houdt toezicht op de financiële aspecten van de bedrijfsvoering van de zorgverzekeraars. Verder is de DNB officieel ook de vergunningverlener waarmee het een verzekeraar toegestaan is om hun diensten aan te bieden (bron, pdf).
• De Nederlandse Zorgautoriteit. De NZa houdt toezicht op de zorgspecifieke aspecten van de bedrijfsvoering van een zorgverzekeraar. Verder bepaalt de NZa bijvoorbeeld ook de maximumtarieven voor specifieke behandelingen.
• Het Centraal Administratie Kantoor. Het CAK voert voor de Zvw (en de Wlz) een aantal regelingen uit, zoals een regeling voor wanbetalers, een regeling voor onverzekerden, en een regeling voor mensen met gemoedsbezwaren.

Ik vind alleen al deze lijst met organisaties een mooi resultaat van het onderzoek. Van tevoren had ik echt geen idee dat de DNB en het CAK betrokken waren, en van het Zorginstituut had ik nog nooit gehoord. Overigens is een groot deel van de informatie uit dit onderzoek afkomstig van de website van het Zorginstituut: hun informatievoorziening is echt uitstekend.

Algemene kennis

Voor de rest van de blogs is enige algemene kennis nuttig.

• Basisverzekering. De basisverzekering is een pakket aan verzekeringen dat door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is vastgesteld. Iedere zorgverzekeraar biedt precies deze basisverzekering aan. In formele termen wordt de basisverzekering ook wel ‘het verzekerde pakket’ genoemd.
• Acceptatieplicht. Zorgverzekeraars mogen niemand weigeren voor de basisverzekering (bron).
• Premiedifferentiatie. De persoonlijke situatie van de verzekerde mag niet van invloed zijn op de premie. Dit betekent dat gezondheid, leeftijd of inkomen geen verschil uitmaken voor de hoogte van de basispremie. Dit heet het verbod op premiedifferentiatie (bron).
• Verzekeringsplicht. Iedere burger van 18 jaar en ouder is verplicht zich tegen ziektekosten te verzekeren.

Volgende keer

Het uitwerken van de financiële stromen kost wat ruimte, dus ik doe dat in de volgende blog. Dank voor het lezen van deze blog!